Ứng dụng công nghệ thông tin vào môn địa lý

09-10-2011

ỨNG DỤNG CÔNG NGHỆ THÔNG TIN VÀO MÔN ĐỊA LÍ

TẠI TRƯỜNG THPT

 Ứng dụng công nghệ thông tin và truyền thông trong giảng dạy đã mở ra nhiều khả năng phát triển mới làm thay đổi xã hội nói chung và ngành giáo dục nói riêng. Trong bối cảnh đó , trường trung học phổ thông số 1 Quảng Trạch cùng một số trường khác của tỉnh đã đi đầu trong việc triển khai ứng dụng công nghệ thông tin vào dạy học và đạt được những thành công đáng kể, góp phần tích cực vào sự nghiệp đổi mới giáo dục.
       Ban đầu chỉ là một số tiết dạy mẫu, nhưng với sự nỗ lực và quyết tâm cao, đến nay chúng tôi đã thường xuyên sử dụng các thiết bị hiện đại này trong giảng dạy. Trong các buổi sinh hoạt tổ, nhóm chuyên môn định kì, việc thảo luận về phương pháp dạy học, những nội dung kiến thức và ứng dụng công nghệ thông tin vào giảng dạy luôn là những vấn đề được mọi người đặc biệt quan tâm. Với điều kiện cơ sở vật chất khá tốt, hai phòng trình chiếu đã trang bị đầy đủ các thiết bị cần thiết, như máy tính được nối mạng Internet, máy chiếu, ...Những giờ học có sử dụng giáo án điện tử đã đạt hiệu quả tốt, được nhà trường đánh giá cao. Đặc biệt trong giảng dạy Địa lí,chúng tôi đã tạo được tình yêu đối với bộ môn của các em học sinh vốn chỉ yêu thích các môn của ban tự nhiên.

Chúng tôi nhận thấy việc sử dụng công nghệ thông tin trong dạy học mà nhất là với môn Địa lí có rất nhiều ưu điểm:

- Đây chính là phương tiện dạy học hiện đại đã góp phần tích cực vào việc đổi mới phương pháp dạy học, nó làm cho các giờ học hấp dẫn nhờ những đoạn video clip sinh động, những hình ảnh, bản đồ với màu sắc đẹp...

- Minh hoạ được những hình ảnh, mô phỏng những hoạt động, quá trình hình thành, phát triển và tạo thành của các đối tượng địa lí mà nếu không có nó thì học sinh rất khó tưởng tượng và giáo viên cũng rất khó giải thích.Thực sự tôi thấy rằng những hình ảnh minh họa đó đã thay thế cho rất nhiều lời giảng giải.Ví dụ: Những hình ảnh về quá trình động đất, núi lửa và hậu quả của nó, chuyển động của các hành tinh trong hệ mặt trời, hoạt động của dòng biển, sơ đồ một số hình thức sản xuất trong công nghiệp....

- Tận dụng được kho thông tin, hình ảnh khổng lồ trên mạng In ternet, phần mềm Encatar..., tạo lập bản biểu đồ, bảng số liệu nhanh chóng và chính xác, điều đó giúp các em dễ dàng liên hệ thực tế, có thêm nhiều kiến thức về địa lí tự nhiên, kinh tế, văn hoá xã hội mà trong sách giáo khoa không thể đưa ra hết, nó giúp chúng ta cập nhật thông tin, tiết kiệm thời gian trong việc chuẩn bị thiết bị , đồ dùng dạy học.

- Để phát huy tích tích cực, chủ động, sáng tạo của học sinh trong quá trình học tập, giáo viên có thể đưa ra nhiệm vụ yêu cầu học sinh nghiên cứu, sử dụng bản đồ, biểu đồ, bảng biểu...ở trên màn hình một cách nhanh chóng, đầy đủ, rõ ràng , học sinh sẽ tự nghiên cứu, thảo luận nhóm và rút ra được những kiến thức cần thiết, giáo viên có thể đưa lên màn hình bảng nội dung , kết luận của câu trả lời một cách ngắn gọn, đầy đủ,chính xác nhất, như vậy chúng ta sẽ dễ dàng hơn trong việc hướng dẫn học sinh tự nghiên cứu, thảo luận ...

- Đối với việc kiểm tra đánh giá, củng cố bài, khi sử dụng giáo án điện tử học sinh có thể tham gia giải ô chữ, với những ô chữ liên quan đến những nội dung cơ bản cần ghi nhớ của bài học, đó là cách củng cố bài rất thú vị, nó tạo cho giờ học sự sôi động, vui vẻ thoải mái và khắc sâu được kiến thức, hoặc trong một thời gian ngắn chúng ta lần lượt đưa được lên màn hình nhiều câu hỏi trắc nghiệm cho học sinh trả lời...

     Để soạn một tiết giáo án điện tử có thể ưng ý sẽ mất rất nhiều thời gian nhưng càng làm chúng ta sẽ càng thấy cuốn hút, hứng thú và nảy sinh thêm được những ý tưởng mới. Điều đó đã giúp chúng ta tự nâng cao trình độ tin học, mở rộng hơn kiến thức cho bản thân và lòng yêu nghề, sự sáng tạo của mỗi người cũng được bồi đắp thêm. Hơn nữa khi dạy sẽ nhàn hơn, đỡ tốt công sức trong lúc giảng bài hơn, nhất là với bộ môn chỉ 1-2 tiết một tuần như địa lí, bởi bài soạn đó sẽ sử dụng dạy cho nhiều lớp.

     Như vậy máy tính được sử dụng trong việc cung cấp thông tin bằng hình ảnh, truyền thụ kiến thức, phát triển tư duy, hướng dẫn hoạt động, rèn luyện kĩ năng, kiểm tra, đánh giá..., tạo hứng thú cho học sinh trong học tập Địa lí nói riêng và trong học tập nói chung.
      Tuy nhiên , sử dụng giáo án điện tử trong dạy học cũng có một số hạn chế mà chúng ta cần khắc phục.
      - Trước hết chúng ta cần phải xác định việc sử dụng công nghệ hiện đại trong giảng dạy không có nghĩa là đổi mới phương pháp dạy học.Nếu chúng ta chỉ trình chiếu những trang kí tự thay cho viết bảng, đưa ra hình ảnh, bản đồ thay cho sử dụng những bản đồ, tranh vẽ bên ngoài và thuyết trình thì học sinh vẫn chỉ tiếp nhận kiến thức một cách thụ động.
  - Qua quá trình soạn giảng tôi thấy rằng: những gì mà phấn trắng bảng đen làm được thì không cần thiết phải soạn thành giáo án điện tử. Trong thực tế không phải bài nào cũng có thể sử dụng giáo án điện tử ,chúng ta cần phải biết chọn lọc các bài có khả năng ứng dụng công nghệ thông tin đạt hiệu quả cao.

  - Khi đưa ra những đoạn video clip hấp dẫn, những hình ảnh đẹp, lạ mà không có sự định hướng, chỉ đạo của giáo viên trong việc hướng dẫn học sinh nghiên cứu, tìm tòi kiến thức thì có thể làm cho học sinh chỉ chú ý đến hình ảnh, âm thanh, các em sẽ dễ bị phân tán, không tập trung vào nội dung cần tìm hiểu . Việc phô diễn quá mức những kĩ năng, kĩ xảo tin học trong việc tạo hiệu ứng, âm thanh cũng làm học sinh mất tập trung vào nội dung bài. Khi dạy giáo án điện tử việc thu hút học sinh bằng những cử chỉ, sự diễn cảm…của người thầy cũng bị giảm ý nghĩa hơn
   - Học sinh khó ghi bài nếu chúng ta đưa ra quá nhiều chữ trong một slide, hoặc chúng ta lướt qua quá nhanh. Hơn nữa cũng khó phân biệt đâu là phần chữ cần ghi bài, đâu là phần chữ dẫn dắt nội dung bài hay phần yêu cầu của giáo viên trong việc hoạt động nhóm...
     - Nếu sử dụng phương pháp ghi bảng, bố cục của bài, nội dung cơ bản của bài còn lưu lại trên bảng, còn chỉ lần lượt đưa ra các slide thì cuối cùng học sinh khó nhớ hơn.
   - Đôi khi xảy ra những sự cố bất thường như đoạn video clip ở máy nhà chạy được mà máy của trường không chạy được, hoặc ở máy trường phông chữ không tương thích hay vì một lí do nào đó sẽ không đọc được. Đặc biệt đang dạy lại bị mất điện thì thật là rắc rối lớn.
  - Một giáo án sử dụng dạy ở nhiều lớp có đối tượng học sinh với trình độ quá chênh lệch thì sẽ phù hợp với lớp này mà không phù hợp với lớp khác, như vậy tính linh hoạt của nó không cao.
    Để khắc phục những nhược điểm đó chúng tôi cũng đã có một số giải pháp như sau:

- Giáo viên phải chủ động tự bồi dưỡng nâng cao trình độ tin học của mình
- Tốt nhất khi dạy phải sử dụng máy chiếu có kết hợp ghi sườn bài lên bảng.
- Khi đưa ra một nội dung có kèm hình ảnh, bản đồ, biểu đồ yêu cầu học sinh nghiên cứu , thảo luận, chúng ta phải sát sao, kiểm tra việc thực hiện của các em, cho các em tự đưa ra kết luận, tự góp ý, đánh giá, sau đó với đưa kết quả ra để các em so sánh và chấm điểm cho nhau.

- Nên qui định trang với hai nền màu khác nhau, hoặc hai lọai màu chữ khác nhau để phân biệt phần cần ghi bài và những phần khác. Nội dung đưa lên mỗi trang phải ngắn gọn , xúc tích, có chọn lọc để nội dung bài không bị loãng

- Khi ghi lại bài soạn chúng ta phải có chế độ lưu đặc biệt để không lỗi phông, khi chèn đoạn video phải chọn mẫu slide chuyên dùng, hoặc phải liên kết slide. Khi xảy ra sự cố mất điện nhất là trong các tiết dạy thao giảng phải bình tĩnh để sử dụng những thiết bị dự phòng bên ngoài cho tốt.
Như vậy chúng ta cần phải phát huy có hiệu quả những ưu điểm, đồng thời khắc phục tối đa sự quá lạm dụng và những hạn chế của việc sử dụng công nghệ hiện đại trong giảng dạy, làm thế nào để đây thực sự là một phương tiện dạy học hỗ trợ tích cực cho việc dạy học theo phương pháp đổi mới.

Cũng cần phải xác định rằng, dù có chuẩn bị một bài soạn giáo án điện tử chu đáo đến mấy thì tiết dạy có thành công hay không ở các đối tượng lớp học khác nhau còn phụ thuộc vào tính linh hoạt, khả năng tổ chức cho học sinh hoạt động, tự làm việc, tìm tòi kiến thức của người giáo viên. Vì phát huy tính chủ động, sáng tạo của của các em luôn là linh hồn của phương pháp dạy học đổi mới.

Đó là những boăn khoăn, trăn trở của tôi trong việc tìm giải pháp khắc phục những hạn chế của nó, rất mong được sự chia sẻ, trao đổi, góp ý của các đồng nghiệp để tôi có thể sử dụng công nghệ hiện đại trong dạy học hiệu quả hơn.

                                                                                                            GV. PHẠM THỊ THANH HOA

                                                                                                                            TỔ ĐỊA LÍ