Sử dụng kênh truyền hình trong dạy học địa lý 12

26-10-2013

CẦN CHÚ TRỌNG PHƯƠNG PHÁP SỬ DỤNG KÊNH HÌNH TRONG DẠY HỌC ĐỊA LÍ 12

Để thực hiện tốt mục tiêu của nền giáo dục  bên cạnh việc nắm vững hệ thống kiến thức của chương trình, nội dung kiến thức và mục tiêu của từng phân môn thì một yếu tố không kém phần quan trọng đó là phương pháp dạy học.

Trong quá trình công tác tôi luôn nghiên cứu tìm tòi những phương pháp giảng dạy sao cho phù hợp với trình độ của từng đối tượng học sinh để giúp các em nắm vững kiến thức và luôn hứng thú học tập môn địa lí của học sinh.Tôi nhận thấy rằng phương pháp sử dụng kênh hình trong dạy học địa nói chung và địa lí 12 nói riêng và đưa ra những nguyên tắc chung trong khai thác kênh hình là rất cần thiết.

Phương pháp dạy học trực quan có vai trò rất quan trọng đối với việc dạy và học địa lý, đặc biệt là đối với dạy và học môn địa lý theo phương pháp đổi mới. Bởi vì HS chỉ có thể quan sát được một phần nhỏ các đối tượng xung quanh, còn phần lớn các đối tượng khác thì không có điều kiện quan sát trực tiếp.Các phương tiện dạy học trực quan vừa là phương tiện để dạy học, nhưng nó vừa chứa đựng nguồn tri thức cụ thể cho học sinh khai thác. Các phương tiện dạy học trực quan được thể hiện thông qua phương pháp dạy học trực quan, giúp học sinh hiểu bài nhanh chóng và nhớ lâu hơn, đặc biệt nó gây hứng thú học tập, kích thích trí tò mò, khả năng sáng tạo của học sinh, làm cho giờ học thêm sinh động.

Trong chương trình sách giáo khoa địa lí lớp 12, hệ thống kiến thức địa lí tàng trữ ở kênh hình bao gồm:

+ Các loại hình bản đồ: bản đồ treo tường, bản đồ trong sách giáo khoa, bản đồ trong át lát, bản đồ câm

+ Các loại tranh ảnh, hình vẽ và bảng biểu

+ Các loại phim ảnh, video clip, phim hình chiếu...

Đối với chương trình địa lí 12, giáo viên phải tổ chức học tập, phân tích, tổng hợp và xử  lí thông tin, tạo điều kiện cho HS trong quá trình học tập vừa tiếp nhận được kiến thức vừa rèn luyện các kỹ năng và nắm được phương pháp học tập tạo điều kiện tự khám phá, tự phát hiện, tự tìm đến với kiến thức mới, phát huy tính tích cực, độc lập của học sinh.

Những tranh ảnh, hình vẽ trong sách giáo khoa không đơn thuần chỉ là minh họa cho bài giảng mà chúng còn gắn bó hữu cơ với bài học là một phần không thể thiếu được trong nội dung bài học.

Chúng ta cần nhìn thẳng vào vấn đề: Hầu hết các GV có sử dụng tranh ảnh trong SGK nhưng chưa thường xuyên, sử dụng còn qua loa, nên vai trò và chức năng của đồ dùng trực quan nói chung và tranh ảnh nói riêng, bị hạn chế rất nhiều mà trong khi đó chương trình địa lí mới đã biên soạn lại nội dung và bổ sung thêm các kênh hình. Vì những lý do trên nên kết quả dạy - học theo phương pháp mới vẫn chưa cao.

Về phía học sinh, do quan niệm đây là bộ môn phụ nên HS chưa đầu tư thời gian thích đáng cho việc học tập bộ môn. Phần vì kiến thức Địa lý khá trìu tượng, nhiều mối quan hệ tự nhiên - xã hội rất phức tạp, bản chất là một môn học rất khô khan nên học sinh ít thích học.

Hiện nay việc sử dụng PTTQ thường có hai hình thức:

-GV dùng các PTTQ để vừa giảng, hướng dẫn HS tìm ra kiến thức và vừa minh hoạ những kiến thức địa lí để HS dễ lĩnh hội kiến thức, qua việc tri giác trực tiếp đối tượng quan sát.

-GV dùng câu hỏi hướng dẫn học sinh quan sát các phương tiện trực quan và yêu cầu giải thích những kiến thức trong bài hoặc làm sáng tỏ những mối liên hệ giữa các sự vật và hiện tượng địa lí.

Phương pháp sử dụng kênh hình trong việc dạy học địa lí.

·                                Những nguyên tắc bắt buộc

Để khai thác triệt để “công lực” của kênh hình, giáo viên phải nắm được một số nguyên tắc có tính bắt buộc sau:

Nguyên tắc sử dụng đúng lúc: Sự xuất hiện đúng lúc làm tăng thêm thế mạnh của kênh hình, nhất là trong sự háo hức chờ đợi của HS. Yếu tố bất ngờ khi kênh hình xuất hiện càng kích thích tính hấp dẫn và hứng thú từ người xem. Nếu cho các em xem trước thì dễ nhàm chán và phân tán sự chú ý của cả lớp. Nguyên tắc sử dụng đúng chỗ: Tìm vị trí để giới thiệu phương tiện trực quan một cách hợp lý nhất. Có như vậy HS mới huy động được nhiều giác quan nhất, dù ngồi ở mọi vị trí trong lớp ai cũng có thể tiếp xúc phương tiện một cách rõ ràng và đồng đều. Nguyên tắc sử dụng đủ cường độ: Chúng ta cần nhớ, hiệu quả của kênh hình sẽ giảm sút nếu kéo dài việc sử dụng một loại phương tiện hoặc hình ảnh cứ lặp đi lặp lại một cách đơn điệu.

·                                Phương pháp tổ chức cho HS khai thác kênh hình

Khai thác kiến thức trên bản đồ: do tri thức bản đồ sẽ giúp HS giải mã các ký hiệu và biết xác lập các mối quan hệ giữa chúng nên các em phải có kiến thức và kỹ năng về bản đồ. Giáo viên phải hướng dẫn các em đọc bản đồ theo các bước của kỹ năng bản đồ. Sau đó các em phải đối chiếu với Atlat và bản đồ giáo khoa treo tường để quan sát phân tích và rút ra nhận xét về các đối tượng, sự vật và hiện tượng địa lý sâu sắc hơn.

Khai thác kiến thức từ tranh ảnh địa lý: tranh ảnh có nhiệm vụ manh nha những biểu hiện cụ thể về kiến thức địa lý cho HS. Trong đó tranh ảnh treo tường và các tranh ảnh trong SGK có ý nghĩa quan trọng hơn cả.

Khai thác kiến thức từ các biểu đồ: sử dụng bản đồ trong giảng dạy môn địa lý bậc THPT diễn ra dưới nhiều hình thức khác nhau như quan sát, phân tích, so sánh để từ đó rút ra nhận xét rồi chuyển sang bảng số liệu thống kê… Dù dưới hình thức nào cũng phải giúp các em thành thục kỹ năng sử dụng biểu đồ từ đó rút tỉa được kiến thức chứa đựng trong đó.

•  Giải pháp khắc phục: 

- Người giáo viên phải biết linh hoạt vận dụng mọi biện pháp, mọi khả năng có thể để xây dựng kế hoạch hoạt động cho mình, tự thiết kế những đồ dùng đơn giản. Sưu tầm tranh ảnh minh họa, cung cấp thông tin cho học sinh hoặc vẽ những sơ đồ, hình vẽ trong sách giáo khoa phóng to để sử dụng. Như vậy việc chuẩn bị của giáo viên ở nhà là rất quan trọng, giáo viên phải nghiên cứu thật kỹ nội dung bài dạy để sáng tạo cho mình những đồ dùng trực quan phù hợp sinh động nhất.

- Đối với những đồ dùng trực quan đã có sẵn chúng ta cần khai thác triệt để lượng kiến thức cho phép trong đồ dùng trực quan đó phát huy vai trò của đồ dùng trực quan, của kênh hình và kênh chữ trong một bài học, chú trọng vào chất lượng dạy và học, lựa chọn phương pháp phù hợp cần kết hợp giữa khai thác, kiểm tra và rèn luyện kỹ năng cho học sinh.

- Có thể thấy giáo án điện tử là một phương tiện dạy học rất cần thiết đối với bộ môn này vì nó sử dụng triệt để kênh hình, kênh chữ, lược đồ, biểu đồ, tranh ảnh… nhằm phục vụ cho giáo viên lẫn HS.

- Giáo viên phải chuẩn bị các câu hỏi phát hiện để gợi ý cho học sinh nhìn và quan sát trên kênh hình có sẵn trong SGK để trả lời.

- Có thể phân tích kênh hình trước rối quy nạp lại kiến thức hoặc nêu và phát hiện kiến thức, tranh ảnh có tính chất dẫn kiến thức.

- Trong quá trình sử dụng kênh hình giáo viên nên dùng phương pháp đàm thoại để hướng dẫn học sinh quan sát, tập trung chú ý những chi tiết quan trọng.

- Khi tranh ảnh không nêu rõ được đặc điểm, chi tiết của đối tượng thì giáo viên phải kết hợp với việc bổ sung các hình vẽ trên bảng hoặc các vật mẫu.          

- Giáo viên nên yêu cầu học sinh sưu tầm những tranh ảnh từ các tạp chí, báo trong các trang WEB theo các chủ đề khác nhau.

Tóm lại, sử dụng kênh hình theo hướng phát triển tính tích cực học tập của học sinh là một khâu quan trọng nhằm nâng cao chất lượng dạy học bộ môn Địa lí.Đặc biệt, khi giảng dạy địa lí 12 cần đặc biệt chú trọng đến phương pháp này.

  GV. Phạm Thị Thanh Hoa

Tổ : Địa Lí