Nét tà i hoa cá»§a nhà thÆ¡ Tố Hữu trong nghệ thuáºt sá» dụng cặp đại từ xưng hô “ta†– “mình†ở bà i thÆ¡ Việt Bắc.
25-03-2014
Nét tà i hoa cá»§a nhà thÆ¡ Tố Hữu trong nghệ thuáºt sá» dụng cặp đại từ xưng
hô “ta†– “mình†ở bà i thơ Việt Bắc.
Tố
Hữu là một trong những nhà thơ hiện đại sỠdụng nhuần nhuyễn và sáng tạo các
bút pháp ca dao trong sáng tác của mình.
Việt
Bắc là một bà i thơ trữ tình cách mạng. Mối tình giữa quê hương cách mạng Việt
Bắc với những cán bộ cách mạng được Tố Hữu diễn tả như một mối tình riêng.
“Äôi
bạn tình†giữa chiến khu Việt Bắc với những chiến sĩ cách mạng đã chung sống
vá»›i nhau 15 năm “thiết tha mặn nồngâ€, giỠđây há» chia tay nhau vì những cán bá»™
phải rá»i Việt Bắc để vá» xuôi trong niá»m hân hoan chiến thắng tưng bừng cá»§a quân
và dân ta.
Cuá»™c
chia ly đầy lưu luyến phảng phất không khà buổi chia tay của những đôi bạn tình
trong ca dao xưa:
“Mình vá» ta chẳng cho vá»
Ta nắm vạt áo ta đỠcâu thơ†(Ca
dao)
Mượn
thể hát đối đáp dân tá»™c, mượn cả ngôn ngữ Ä‘áºm đà mà u sắc dân tá»™c để thể hiện
tình cảm má»›i, Tố Hữu đã tạo cho lá»i thÆ¡ sá»± đằm thắm, mặn mà thá»§y chung.
“Ta†vá»›i “mình†tưởng như chỉ có thể có má»™t Ä‘á»i sống cá nhân trong ca dao, bá»—ng lá»›n
dáºy, đổi khác, hồn nhiên Ä‘i thẳng và o Ä‘á»i sống chung cá»§a dân tá»™c, bao quát hết những
tình cảm lá»›n cá»§a thá»i đại:
“Mình vỠmình có nhớ
ta
Mưá»i lăm năm ấy thiết tha mặn
nồng†(Tố Hữu)
VÃ :
“ Ta với mình,mình với ta
Lòng ta sau trước mặn mà đinh
ninh†(Tố Hữu)
Toà n
bá»™ bà i thÆ¡ Việt Bắc được viết dưới hình thức đối đáp “taâ€-“mình†cá»§a ca dao.
Tuy nhiên việc sỠdụng hai đại từ nà y trong bà i thơ rất linh hoạt, cho thấy nét
tà i hoa trong xá» lý nghệ thuáºt cá»§a Tố Hữu. “Mình†là quê hương Việt Bắc. “Taâ€
là những chiến sỹ cách mạng :
“Ta đi ta nhớ
những ngà y
Mình đây ta đó đắng cay
ngá»t bùiâ€
Những
dòng thơ ấy nói lên tình cảm gắn bó sắt son.Tình nghĩa ấy được thỠthách qua
năm tháng.
Có khi “mình†chỉ ngưá»i cán bá»™ miá»n xuôi “taâ€
chỉ nhân dân Việt Bắc:
“Mình vỠmình có nhớ ta
Mưá»i lăm năm ấy thiết tha mặn nồng
Mình vỠmình có nhớ không
Nhìn cây nhớ núi nhìn sông nhớ
nguồn†(Tố Hữu)
Có
lúc, cặp đại từ nà y biến hóa linh hoạt.Chẳng hạn:
“Mình đi mình có nhớ mình
Tân
Trà o,Hồng Thái,mái đình, cây Ä‘a ?â€(Tố Hữu)
Câu há»i do chá»§ thể Việt Bắc đặt ra cho mình.
Câu thÆ¡ nà y độc đáo ở chá»— có nhiá»u cách hiểu vỠđại từ “mìnhâ€. Có thể diá»…n giải
như sau: anh đi anh có nhớ tôi (nhớ mảnh đất nơi anh từng sinh sống) hoặc anh
Ä‘i anh có nhá»› anh (nhá»› những kỉ niệm cá»§a chÃnh mình)
Ở đây, có sá»± chuyển hóa rất độc đáo giữa “taâ€vá»›i
“mìnhâ€: Mình được dùng để chỉ bản thân (ngôi thứ nhất) nhưng còn để chỉ đối
tượng thân thiết (ngôi thứ hai)
Ta
dùng để chỉ bản thân (ngôi thứ nhất số Ãt) nhưng còn dùng để chỉ hai, hay nhiá»u
ngưá»i (ngôi thứ nhất số nhiá»u):
“Ta vá»,mình có nhá»›
ta
Ta vá»,ta nhá»› những hoa
cùng ngưá»i’
VÃ
đôi khi, thiên nhiên - con ngưá»i cùng má»™t lòng đánh giặc.Äiá»u ấy được thể hiện qua
đại từ “taâ€:
“Rừng cây núi đá ta
cùng đánh Tâyâ€
Hay “Äất trá»i ta cả chiến khu má»™t lòngâ€
“Taâ€
và “mình†có sự chuyển hóa rất đa nghĩa: vừa là chủ thể, vừa là đối tượng, vừa
phân đôi, vừa hòa nháºp ... thể hiện sá»± gắn bó keo sÆ¡n.
Có
thể nói, việc thay đổi liên tục ý nghÄ©a biểu đạt cá»§a hai từ “ ta†và “mình†lÃ
một sự sáng tạo táo bạo của bà i thơ. Hai từ nà y có khi hình thà nh một cuộc đối
đáp thá»±c sá»± giữa ngưá»i Ä‘i và kẻ ở, song có khi nó chỉ là sá»± phân thân, tá»± vấn
cá»§a ngưá»i Ä‘i để đáp lại tình sâu nặng cá»§a kẻ ở.
Cặp
đại từ “taâ€â€“ “mình†trong kết cấu đối đáp cá»§a bà i thÆ¡ đã Ä‘em lại mà u sắc trữ
tình cho tác phẩm Chuyện nghĩa tình cách mạng, chuyện ăn quả nhớ kẻ trồng cây,
chuyện ân tình kháng chiến, đã hóa thà nh chuyện riêng tư “mìnhâ€-“ta†cá»§a đôi
lứa gá»i trao khi phải tạm xa nhau.
Ẩn
sau đôi lứa “taâ€â€“ “mình†là tâm trạng nhân váºt trữ tình – nhà thÆ¡ Tố Hữu – lÃ
tiếng lòng ngưá»i cán bá»™ kháng chiến khi lên đưá»ng vá» xuôi thá»±c hiện nhiệm vụ
cách mạng má»›i. Äối đáp chỉ là kiểu hình thức được lá»±a chá»n để giãi tá» tâm tình.
BÃ i
thơ Việt Bắc là kiệt tác thơ Tố Hữu mà cũng là kiệt tác của thơ ca cách
mạng,thÆ¡ ca kháng chiến.Bà i thÆ¡ thể hiện tà i hoa nhiá»u mặt cá»§a nhà thÆ¡ Tố
Hữu.Trong đó có nghệ thuáºt sá» dung căp đại từ nhân xưng “taâ€-“mìnhâ€.Bà i thÆ¡ Ä‘áºm
đà tÃnh dân tá»™c,thể hiện được truyá»n thống ân nghÄ©a thá»§y chung cá»§a tâm hồn con
ngưá»i Việt Nam
Nguyễn Thị Thiên Hương
Tổ Văn