Lưu ý khi dạy địa lý tự nhiên...

24-03-2009

Những điểm lưu ý khi giảng dạy phần địa lí tự nhiên

Việt Nam- địa lí 12

   Qua nghiên cứu và thực tế giảng dạy ở lớp 12,có nhiều nội dung hoàn toàn mới.Có nhiều bài phát triển và nâng cao rất nhiều so với chương trình lớp 12 cũ và chương trình địa lí lớp 8 và lớp 9.Trước hết phải kể đến các loạt bài,phần ĐLTN Việt Nam có rất nhiều thuật ngữ,khái niệm,liên quan đến chương trình lớp dưới đặc biệt là lớp 10,ví dụ như hệ thống các khái niệm về địa hình,khí hậu,thuỷ văn,thổ nhưỡng…Có nắm vững kiến thức địa lí 10,học sinh mới có cơ sở để hiểu biết kiến thức địa lí 12.Ví dụ hiểu được hoàn lưu khí quyển địa lí 10 mới giải thích được chế độ gió ở Việt nam.Bên cạnh đó phần địa lí tự nhiên lớp 12 có nhiều mối liên hệ,đặc biệt là mối liên hệ nhân quả.Tổng hợp thể các thành phần tự nhiên bao gồm nhiều thành phần có tác động qua lại và ảnh hưởng lẫn nhau.Mỗi thành phần và sự phân hoá của chúng chỉ được làm sáng tỏ bằng sự phân tích lôgic tác động của các nhân tố khác.ở đây cần thấy được những nhân tố chủ yếu và nhân tố thứ yếu.

Các nhân tố kinh tế xã hội liên tục biến đổi theo không gian và thời gian.Còn các yếu tố địa lí tự nhiên có tính ổn định tương đối;nói như vậy không nghĩa là tự nhiên không bị biến đổi.Dưới tác động của con người thông qua các hoạt động kinh tế đã làm cho tự nhiên biến đổi không ngừng.Vì vậy những kiến thức sử dụng và bảo vệ tự nhiên không phải luôn cố định ở trong sách giáo khoa mà có sự thay đổi phù hợp với thực tế.Với mục tiêu nâng cao hiệu quả của việc giảng dạy địa lí lớp 12,giúp cho học sinh hiểu sâu sắc về ĐLTN Việt nam.Từ những đặc điểm về nội dung của phần địa lí tự nhiên Việt nam và thực tế giảng dạy chúng tôi rút ra được những lưu ý cần thiết.

Chúng tôi không bàn về phương pháp dạy học ở đây.Dưới đây là những vấn đề mà chúng tôi rút ra được trong quá trình giảng dạy.

    Vấn đề thứ nhất:Trong từng tiết dạy trên lớp,trước hết giáo viên phải triệt để sử dụng các phương tiện dạy học,đặc biệt là bản đồ tự nhiên Việt nam,át lát địa lí Việt nam.

Thông qua bản đồ để khám phá kiến thức.Bởi vì bản đồ là ngôn ngữ của địa lí.Nhờ có bản đồ mà học sinh hiểu được vị trí địa lí của nước ta và ảnh hưởng của chúng đến kinh tế-xã hội,ảnh hưởng đến cảnh quan thiên nhiên.Các đặc điểm chung của địa lí tự nhiên Việt nam như đất nước nhiều đồi núi,thiên nhiên chịu ảnh hưởng sâu sắc của biển…đều được biểu hiện rất rõ trên bản đồ.Sử dụng bản đồ kết hợp với sơ đồ,lát cắt…có nhiều tác động tích cực phát động tích cực chủ động của học sinh và tạo cơ hội cho học sinh hiểu sâu hơn về kiến thức địa lí tự nhiên Việt nam.

   Vấn đề thứ hai: giáo viên phải tăng cường sử dụng bảng kiến thức,sơ đồ.Loại phương tiện này thể hiện rõ mối quan hệ giữa các sự vật,hiện tượng.Giáo viên sử dụng linh hoạt loại phương tiện này khi giảng dạy thì các mối liên hệ phổ biến trong địa lí tự nhiên Việt nam trở nên dể hiểu hơn đối với học sinh.Bảng kiến thức vừa thể hiện được mối liên hệ giữa các sự vật,hiện tượng địa lí,vừa thể hiện được tính hệ thống của kiến thức bài giảng đồng thời tạo ra sự so sánh giữa các đối tượng,ví dụ bảng về địa hình:Đông bắc với Tây bắc;Trường sơn bắc và Trường sơn nam.

    Vấn đề thứ 3:là phải sử dụng các bảng số liệu trong việc làm rõ các sự vật,hiện tượng tự nhiên.Để bài giảng có tính thuyết phục,giáo viên không thể nói chung chung được mà phải có số liệu thực tế.Nhiều kiến thức địa lí tự nhiên Việt nam,được biểu hiện bằng cách định lượng qua các số liệu thống kê.Ví dụ:về nhiệt,ẩm,diện tích đất,diện tích rừng qua các năm.Từ các số liệu đó giáo viên hướng dẫn cho học sinh rút ra nhận xét cần thiết,nhờ đó các kiến thức địa lí dể hiểu và sinh động hơn đối với học sinh.

   Vấn đề thứ 4:Người giáo viên phải tăng cường liên hệ thực tế trong quá trình giảng dạy.Giáo viên phải yêu cầu học sinh vận dụng kiến thức đã học để giải thích các hiện tượng thực tế xảy ra xung quanh chúng ta.Ví dụ:Tại sao Quảng bình có gió Tây nam khô nóng trong khi đó Đà nẵng không có?Tại sao ở Huế mưa nhiều nhất ở nước ta.Mặt khác phải vận dụng kiến thức thực tế để làm sáng tỏ các sự vật,hiện tượng địa lí như về đất đai,khí hậu,sông ngòi….

Việc liên hệ thực tế này một mặt làm cho các em hiểu sâu hơn kiến thức bài học,đồng thời gây hứng thú học tập địa lí,tạo cho các em thói quen quan sát thực tế và vận dụng kiến thức địa lí vào cuộc sống.

   Vấn đề thứ 5:Trong giảng dạy giáo viên phải gợi cho học sinh nhớ lại kiến thức địa lí lớp 8,lớp 9,để làm cơ sở nắm kiến thức địa lí lớp 12.Những điểm này khi dạy giáo viên ít quan tâm.Kiến thức địa lí Việt nam lớp 8 và lớp 9 được học bao gồm vị trí địa lí,giới hạn hình dáng lãnh thổ,biển Việt nam;

Đặc điểm chung của tự nhiên Việt nam…Đến lớp 12 những kiến thức này được học sâu hơn,kỷ hơn,thời lượng nhiều hơn đòi hỏi học sinh phải biết phân tích,tổng hợp,giải thích…Những kiến thức sơ lược ở lớp 8,lớp 9 sẽ giúp cho học sinh hiểu sâu hơn kiến thức của lớp trên.Vì vậy ,trong quá trình dạy học địa lí tự nhiên Việt nam,người giáo viên phải gợi lại kiến thức củ ở lớp dưới,để cho học sinh tái hiện lại kiến thức đã học,nhằm giúp cho học sinh hiểu bài ĐLTN Việt Nam.

     Trên đây là những lưu ý khi giảng dạy phần địa lí tự nhiên Việt nam lớp 12.Những vấn đề chúng tôi đặt ra trên đây,về phần ĐLTN Việt nam lớp 12 sẽ đóng góp một phần nhỏ nhằm giúp cho các đồng nghiệp tìm ra được tiếng nói chung nhằm nâng cao hiệu quả giảng dạy môn địa lí lớp 12.Có thể những đóng góp của chúng tôi chưa thật sự sâu sắc và hoàn chỉnh.Mong các đồng nghiệp giảng dạy môn địa lí tham khảo trong quá trình giảng dạy.                                                                                   

                                                                                                  Ba đồn:20/3/09

Người viết:Phan Đình Phương