Ð/c: Ba Ð?n - Qu?ng Tr?ch - t?nh Qu?ng Bình. Tel: 052.3514658 Email: contact@thpt-so1quangtrach-quangbinh.edu.vn
Trang chủ Giới thiệu Tin tức Diễn đàn à kiến

Trang chủ >> Trang thơ,văn


Äá»c lại bài thÆ¡ Äò Lèn cá»§a Nguyá»…n Duy
25-09-2026

Äá»c lại bài thÆ¡ “Äò Lèn†cá»§a Nguyá»…n Duy

Trước đây, khi ngẫm đến vá»›i các tác phẩm cá»§a nhà thÆ¡ Nguyá»…n Duy như “Tre xanhâ€, “Ãnh trăng†hay “Ngồi buồn nhá»› mẹ ta xưaâ€, tôi cứ cảm giác như có má»™t cái gì đó hao hao giống nhau, có lẽ là do âm Ä‘iệu gần gÅ©i, nhẹ nhàng, trầm lắng. Nhưng sau này, khi gặp lại Nguyá»…n Duy vá»›i bài thÆ¡ “Äò Lèn†trong sách giáo khoa Ngữ văn 12 (ở phần Ä‘á»c thêm) thì tôi nhận ra ngay má»™t Ä‘iá»u khác biệt. CÅ©ng là thứ âm Ä‘iệu nhẹ nhàng, sâu lắng nhưng thế giá»›i trong thÆ¡ không chỉ trong suốt má»™t màu mà cảm xúc trong bài thÆ¡ khá phức tạp vá»›i những lá»›p kí ức tuổi thÆ¡ và thá»±c tại,  hư và thá»±c,  cuá»™c sống và tâm trạng, hôm qua và hôm nay, hữu hạn và vô cùng, cõi ngưá»i và cõi Phật..v..v.. Nó được cấu tứ trên hai phương diện, hai hệ thống hình ảnh tương phản.

Hệ thống thứ nhất là không gian hư ảo, huyá»n hoặc, chập chá»n trong nghi ngút khói hương. Trong hai khổ thÆ¡ đầu là tuổi thÆ¡ hồn nhiên, đẹp nhẹ nhàng cá»§a nhân vật tôi, tức tác giả. Cả tuổi thÆ¡ ngụp lặn trong miên man những tượng Phật, chùa Trần, Ä‘á»n Cây Thị hay lá»… Ä‘á»n Sòng. Không phải chỉ đến chÆ¡i, bày những trò tinh nghịch như bao đứa trẻ khác, nhà thÆ¡ tương lai cá»§a chúng ta còn bị cái chất hư ảo, huyá»n diệu cá»§a nó ngấm sâu vào tiá»m thức:

“Mùi huệ trắng quyện khói trầm thơm lắm

Äiệu hát Văn lảo đảo bóng cô đồngâ€.

          Hệ thống thứ hai là má»™t không gian thá»±c tại lam lÅ©, cÆ¡ cá»±c cá»§a hình ảnh bà ngoại:

“Bà mò cua xúc tép ở đồng Quan

Bà đi gánh chè xanh Ba Trại

Quán Cháo, Äồng Giao thập thững những đêm hànâ€.

Äá»c lên, thấy dáng dấp, thân phận sao cứ giông giống như “thập loại chúng sinh†trong thÆ¡ cá»§a đại thi hào Nguyá»…n Du thuở nào?

Vậy là, trong kí ức tác giả có hai thế giá»›i khác nhau. Má»™t thế giá»›i cá»§a Tiên, Phật, thánh thần và má»™t thế giá»›i cá»§a trần tục, cá»§a thá»±c tại, cá»§a bà ngoại tháng ngày lặn lá»™i vá»›i ná»—i lo cÆ¡m áo. Hai hình ảnh này Ä‘an xen lẫn nhau trong không gian tuổi thÆ¡ nÆ¡i làng quê hiá»n lành, xa ngái, vừa cụ thể, vừa sinh động lại vừa vô tư:

“Tôi trong suốt giữa hai bỠhư thực

Giữa bà tôi và Tiên Phật, thánh thần

Cái năm đói cá»§ dong riá»ng luá»™c sượng

Cứ nghe thÆ¡m mùi hệ trắng, hương trầmâ€.

Ở đây chúng ta thấy má»™t nghịch lý: Trong khi đói khát, lép cả ruá»™t gan, phải nuốt cả miếng khoai (dong, riá»ng) hãy còn luá»™c chưa chín, hãy còn sượng, để khá»i cồn cào, khá»i hoa mắt…vậy mà đầu óc vẫn lảng vảng đâu đó “mùi huệ trắng, hương trầmâ€â€¦nghÄ© mà thấy tá»™i, thấy thương. Thêm má»™t thá»±c tế nữa, cuá»™c chiến tranh tàn khốc ập đến, làm cho:

“Thánh với Phật rủ nhau đi đâu hết

Bà tôi Ä‘i bán trứng ở ga Lènâ€â€¦

Thá»±c tế quá lá»›n. Cái màn sương khói, thánh thần hư ảo bao bá»c bấy lâu nay trong tiá»m thức bá»—ng đột nhiên tan biến. Con ngưá»i phải đối diện vá»›i má»™t thá»±c tế trần trụi, phÅ© phàng đó là cuá»™c mưu sinh nhá»c nhằn, vất vưởng, bấp bênh và những Ä‘e doạ luôn rình rập.

Rồi thá»i gian và sá»± trưởng thành đã làm cho anh lính- nhà thÆ¡ dần dần nhận ra:

“Khi tôi biết thương bà thì đã muộn

Bà chỉ còn là má»™t nấm cá» thôiâ€â€¦

Bài thÆ¡ dừng lại trong khi mạch suy nghÄ©, mạch cảm xúc Ä‘ang dâng trào. Kết thúc nhưng lại có sức lan tá»a cho ngưá»i Ä‘á»c sá»± suy nghÄ©, tiếc nuối. Nếu như đây là má»™t câu chuyện cá»§a tuổi thÆ¡ thì nó lấp lánh những kí ức hồn nhiên, đẹp đẽ. Nhưng nếu đây là câu chuyện cá»§a má»™t kiếp ngưá»i thì đằng sau nó là dằng dặc những ná»—i niá»m cá»§a cõi nhân sinh…



 

Äinh Hữu Ngá»c- Giáo viên tổ Ngữ Văn

Trưá»ng THPT Lương Thế Vinh.

Xem bài khác
  • Cho Ä‘i và nhận lại        (29-12-2014)
  • Má»™t chút hoài niệm        (29-12-2014)
  • Bài thÆ¡: Số 1 Quảng Trạch        (27-11-2014)
  • Viết cho em bé mồ côi        (17-10-2014)
  • Các bài má»›i đăng
  • Äá»c lại bài thÆ¡ Äò Lèn cá»§a Nguyá»…n Duy        (25-09-2026)
  • Cho Ä‘i và nhận lại        (29-12-2014)
  • Má»™t chút hoài niệm        (29-12-2014)
  • Bài thÆ¡: Số 1 Quảng Trạch        (27-11-2014)
  • Viết cho em bé mồ côi        (17-10-2014)
  • Chào xuân 2014        (24-01-2014)
  • Bá»™ đội cụ Hồ biểu tượng cao đẹp cá»§a Quân đội nhân dân Việt Nam        (19-12-2013)
  • Lá»i thú nhận muá»™n màng.        (22-11-2013)
  • Bà tiên cá»§a tôi        (20-11-2013)
  • Bố tôi        (17-11-2013)