Sử dụng phương pháp đóng vai...

17-10-2011

SỬ DỤNG PHƯƠNG PHÁP ĐÓNG VAI KHI DẠY

 PHẦN PHÁP LUẬT - GDCD LỚP 12

I. LÝ DO CHỌN ĐỀ TÀI:

     Hiện nay, bộ môn GDCD ở bậc THPT vẫn được xem là bộ môn phụ, không thi tốt nghiệp, không thi đại học. Do đó, không đ­ược học sinh tập trung học, đặc biệt, với học sinh lớp 12.Tuy nhiên, GDCD là một bộ môn quan trọng với những mảng kiến thức cơ bản như : Triết học, Đạo đức học, Luật học, Kinh tế chính trị học, Chủ nghĩa xã hội khoa học. Vậy, vấn đề đặt ra là, giáo viên dạy GDCD phải dạy như thế nào để học sinh học.Theo tôi, vấn đề cốt lõi là nằm ở phương pháp dạy học của giáo viên. Phương pháp dạy GDCD rất phong phú và đa dạng , tuỳ theo từng nội dung, để GV lựa chọn phương pháp cho phù hợp và có hiệu quả. Trong phần pháp luật - GDCD 12, chúng ta cũng có thể sử dụng và kết hợp nhiều phương pháp. Trong đó ,theo tôi nghĩ, ở một số nội dung  có thể sử  dụng phương pháp đóng vai sẽ có hiệu quả và gây được hứng thú cho người học. Do đó, tôi mạnh dạn chọn đề tài “ SỬ DỤNG PHƯƠNG PHÁP ĐÓNG VAI KHI DẠY PHẦN PHÁP LUẬT  GDCD LỚP 12” làm đề tài sáng kiến kinh nghệm lần này.

II.  NỘI DUNG      

1.    Những vấn đề chung về đổi mới PPDH môn GDCD:

 PPDH môn GDCD phải theo hướng phát huy tính tích cực, tự giác, chủ động, sáng tạo của HS; bồi dưỡng cho HS năng lực tự học, khả năng thực hành, lòng say mê học tập và ý chí vươn lên, loại bỏ thói quen học tập thụ động theo kiểu: Thầy giảng - trò nghe, thầy hỏi - trò trả lời, thầy đọc - trò ghi chép và học thuộc.

Quá trình dạy học một bài là quá trình HS được cuốn hút vào các hoạt động học tập do GV thiết kế, tổ chức và hướng dẫn, qua đó các em có thể tự khám phá và chiếm lĩnh nội dung bài học. HS sẽ hứng thú, thông hiểu và ghi nhớ những gì các em nắm được qua hoạt động chủ động tích cực của mình.

Trong quá trình dạy học, GV phải huy động , khai thác tối đa vốn hiểu biết và kinh nghiệm sống của HS tạo cơ hội và động viên khuyến khích HS bày tỏ quan điểm, ý kiến cá nhân về vấn đề đang học. GV cũng cần khuyến khích HS nêu thắc mắc khi nghe giảng; đặt câu hỏi cho thầy, cho bạn; trao đổi, tranh luận, tạo nên mối hợp tác, giao tiếp giữa thầy và trò, giữa trò và trò trong quá trình chiếm lĩnh nội dung học tập.

Dạy học môn GDCD phải gắn bó chặt chẻ với thực tiễn cuộc sống của học sinh. GV cần phải tăng cường sử dụng các tình huống, các câu chuyện, các hiện tượng thực tế, các vấn đề bức xúc trong xã hội để phân tích, đối chiếu, minh hoạ cho bài giảng. Đồng thời hướng dẫn và khuyến khích cho HS liên hệ, tự liên hệ; điều tra, tìm hiểu, đánh giá các sự kiện trong đời sống của lớp học, nhà trường, địa phương, đất nước.

Như đã nói ở phần đầu PPDH môn GDCD rất đa dạng , phong phú, mỗi PPDH đều có mặt mạnh và hạn chế riêng, phù hợp với từng loại bài riêng, từng nội dung của tiết dạy. Điều quan trọng là phải lựa chọn và sử dụng kết hợp các phương pháp một cách hợp lý.          

2.    Phương pháp đóng vai:

Về đóng vai là phương pháp tổ chức cho người học thực hành, “ làm thử” một số cách ứng xử nào đó trong một tình huống giả định. Đây là PPDH nhằm giúp HS suy nghĩ sâu sắc về một vấn đề bằng cách tập trung vào một sự kiện cụ thể mà HS quan sát được. Việc “ diễn” không phải là phần chính của phương pháp này mà điều quan trọng là sự thảo luận sau phần diễn ấy.

Phương pháp đóng vai có nhiều ưu điểm:

-         HS được rèn luyện, thực hành những kỹ năng ứng xử và bày tỏ thái độ trong môi trường an toàn trước khi thực hành trong thực tiễn.

-         Gây hứng thú và chú ý cho HS

-         Tạo điều kiện làm phát triển óc sáng tạo của HS.

-         Khích lệ sự thay đổi thái độ, hành vi của HS theo hướng tích cực.

-         Có thể thấy ngay tác động và hiệu quả của lời nói hoặc việc làm của các vai diễn.

         Cách tiến hành:

-         GV nêu chủ đề, chia nhóm và giao tình huống,yêu cầu đóng vai cho từng nhóm. Trong đó có quy định rõ thời gian chuẩn bị, thời gian đóng vai của mỗi nhóm.

-         Các nhóm thảo luận chuẩn bị đóng vai.

-         Các nhóm tiến hành đóng vai.

-         Lớp thảo luận, nhận xét thường thì thảo luận bắt đầu về cách ứng xử của các nhân vật cụ thể hoặc tình huống trong vở diễn, nhưng sẽ mở rộng phạm vi sang thảo luận những vấn đề khái  quát những vấn đề mà vở diễn chứng minh.

-         GV kết luận.

3.Ví dụ về một số nội dung dạy bằng phương pháp đóng vai

Ở bài 3:  Công dân bình đẳng trước pháp luật, lớp 12, để dạy đơn vị kiến thức :  Công dân bình đẳng về trách nhiệm pháp lý.   GV có thể tổ chức cho HS đóng vai tình huống sau:

Một nhóm thanh niên rủ nhau đua ôtô với lý do nhà hai bạn trong nhóm mới mua ôtô . Bạn A có ý kiến không đồng ý vì cho rằng các bạn chưa có Giấy phép lái xe ôtô, đua xe nguy hiểm, dễ gây tai nạn; bạn B thì cho rằng  bạn A lo xa vì đã có bố bạn B làm trưởng công an quận, bố bạn C làm thứ trưởng của một bộ . Nếu tình huống xấu nhất xảy ra đã có phụ huynh bạn B và bạn C “lo” hết. Cả nhóm nhất trí với B.

Câu hỏi sau phần diễn:

1.Em hãy nêu thái độ và quan điểm của mình trước những ý kiến trên?

2.Nếu nhóm bạn đó học cùng lớp với em, em sẽ làm gì?

*Yêu cầu sư phạm:

- Tình huống đóng vai phải phù hợp với nội dung bài học, phù hợp với trình độ lứa tuổi của HS  và điều kiện, hoàn cảnh lớp học.

- Tình huống nên để mở, không cho trước kịch bản, lời thoại.

- Phải dành thời gian phù hợp cho các nhóm chuẩn bị đóng vai .

- Người đóng vai phải hiểu rõ vai của mình trong bài tập đóng vai để không lạc đề.

 - Nên khích lệ tất cả HS cùng tham gia, kể cả HS nhút nhát.

- Nên có hoá trang và đạo cụ đơn giản để tăng tính hấp dẫn của trò chơi

đóng vai.

   Tương tự như vậy, tôi sẽ giới thiệu một số nội dung có thể sử dụng phương pháp đóng vai .

Ở bài 4: Quyền bình đẳng của công dân trong một số lĩnh vực của đời sống xã hội, lớp 12, để dạy đơn vị kiến thức : Bình đẳng giữa vợ và chồng,

 GV có thể tổ chức cho HS đóng vai tình huống sau:

Một người chồng do quan niệm vợ mình không đi làm, chỉ ở nhà làm công việc nội trợ, không thể quyết định việc lớn, nên khi bán xe ôtô ( tài sản chung của vợ và chồng, đang sử dụng vào công việc kinh doanh của gia đình) đã không bàn bạc với vợ, Người vợ phản đối, không đồng ý bán.

 Câu hỏi sau phần diễn:

1.     Theo em, người vợ có quyền đó không? Vì sao?

2.     Nếu em là người vợ, trong trường hợp này, em sẽ làm gì?

Ở bài 6 : Công dân với các quyền tự do cơ bản, lớp 12, để dạy đơn vị kiến thức : Quyền được pháp luật bảo hộ về tính mạng, sức khoẻ, danh dự và nhân phẩm của công dân.

GV có thể tổ chức cho HS đóng vai tình huống sau:

A vì ghen ghét B nên đã tung tin xấu về B có liên quan đến việc mất tiền của một bạn trong lớp.

 Câu hỏi sau phần diễn:

1.A đã có vi phạm gì?

2. Nếu là bạn của A em sẽ ứng xử như thế nào?

    Ở bài 8: Pháp luật với sự phát triển của công dân, lớp 12, để dạy đơn vị kiến thức : Quyền học tập của công dân, GV có thể tổ chức cho HS đóng vai tình huống sau:

      Sau khi tốt nghiệp THCS cả hai chị em Hiền và Tú cùng có nguyện vọng

    vào học lớp 10 THPT, Như­ng vì gia đình khó khăn nên bố Hiền quyết định 

    Thằng Tú là con trai nên cần tiếp tục đi học.Còn con Hiền là con gái có

     học cao cũng chỉ làm ruộng và đi lấy chồng như­ những đứa con gái  làng

     này nên ở nhà để đỡ đần cho cha mẹ, chờ lấy chồng.

         Câu hỏi sau phần diễn:

      1.Em có tán thành ý kiến của bố Hiền không? Vì sao?

2.Nếu em là Hiền trong tình huống em sẽ phải làm gì?

          Cũng ở nội dung này có thể đóng vai tình huống sau:

         Tuấn vừa tốt nghiệp THPT . Anh rất muốn được học lên, nhưng vì gia          đình khó khăn nên anh phải kiếm việc làm để sống và phụ giúp gia đình         nuôi hai em đi học phổ thông. Tuấn rất buồn vì cho rằng: Cánh của nhà          trường đã đóng lại với anh.

               Câu hỏi sau phần diễn:

1.     Em có đồng ý với suy nghĩ của anh Tuấn không?

2.     Nếu trong hoàn cảnh tương tự em sẽ làm gì?

 Ở bài 9 : Pháp luật với sự phát triển bền vững của đất nước  lớp 12 , để dạy đơn vị kến thức : Pháp luật với bảo vệ môi trường , GV có thể tổ chức cho HS đóng vai tình huống sau:

Gia đình chị Thu lúc nào cũng nuôi khoảng 10 con lợn, nhưng không có công trình xử lí chất thải nên gây ô nhiễm môi trường, ảnh hưởng xấu đến cuộc sống của mọi người xung quanh. Do đó, đã nhiều lần bà con trong xóm phàn nàn và dẫn đến một số lần họ to tiếng với nhau .

Câu hỏi sau phần diễn:

1.     Chị Thu đã có vi phạm gì?

2.     Nếu là hàng xóm của chị thu, em sẽ ứng xử như thế nào?

III. KẾT LUẬN

    Trên đây là một vài kinh nghiệm được đút rút ra trong một năm nghiên cứu và giảng dạy phần pháp luật - GDCD 12 . Trong quá trình giảng dạy bản thân tôi đã áp dụng, đa số là thành công vì đã đạt được mục tiêu đề ra và đặc biệt là gây được hứng thú học tập cho HS điều khó nhất đối với bộ môn GDCD,  nhất là đối tượng là HS  lớp 12. Tuy nhiên, cũng có một số lớp cũng còn gượng ép , do HS chưa quen với phương pháp đóng vai , còn rụt rè.Theo tôi nghĩ, nếu phương pháp này được GV áp dụng ngay từ đầu khoá học, tôi tin chắc rằng, HS sẽ thích thú học và hiệu quả  cao hơn .

  Tuy nhiên ,đây là theo quan điểm chủ quan của bản thân tôi . Mong các bạn đồng nghiệp cùng trao đổi và góp ý .

Sáng kiến kinh nghiệm của GV: Phạm Thị Vân Anh